„Jeden Bolek i Lolek” czyli… czy Mikołaj Kopernik „Wielkim Plagiatorem” był.

Astronomia to jeden z ulubionych tematów zabaw naszej pociechy. Pojawia się on na tyle często w naszym domu, że w końcu postanowiliśmy zrobić z tego większy kreatywny Projekt „Kosmos”.

Jakiś czas temu Di­sney Channel (a obecnie Di­sney Ju­nior) emi­towało ame­ry­kański film ani­mo­wany dla dzieci „Mali Ein­steini”. Kiedy po raz pierwszy ze­tknęłam się z tą bajką nie mo­głam wprost uwie­rzyć, że jeszcze ist­nieją takie produkcje! „Mali Ein­steini” to ge­nialne po­łą­czenie roz­rywki dla dzieci i … „edukacji z najwyższej półki”. To wy­borny ma­riaż: ma­lar­stwa, mu­zyki kla­sycznej, nauk przy­rod­niczo – ma­te­ma­tycz­nych i … tech­niki. Moje wówczas 3 letnie dziecko niemal w mgnieniu oka na­uczyło się roz­róż­niać i co, chyba naj­waż­niejsze nucić, znane utwory m. in. Mo­zarta, Beetho­vena, Vi­val­diego, Czaj­kow­skiego a nawet Bi­zeta czy Griega. Najbardziej zaskakujące stało się jednak to, że zu­pełnie przy okazji umiała wyjaśnić np .: co to jest Mur Chiński czy Mount Eve­rest, rozpoznać Operę w Sydney a nawet… wy­mienić (i roz­po­znać na ilu­stra­cjach!) po kolei wszystkie pla­nety w Ukła­dzie Sło­necznym. I tak to się zaczęło… Naturalna dziecięca ciekawość świata zamieniła się w prawdziwą pasje zdobywania wiedzy.

 

Festiwal Nauki i Parada robotów

Przełom maja i czerwca w Krakowie zazwyczaj szczególnie obfituje w bogactwo różnych imprez o charakterze artystycznym i… naukowym. Widok małego dziecka na Festiwalu Nauki, nie jest już chyba niczym szczególnym w Grodzie Kraka. Nasza córka czuła się tu „zawsze” jak ryba w wodzie. Tu po raz pierwszy zobaczyła prawdziwy teleskop, globus Księżyca czy obrotową mapę nieba. Prawdziwym rarytasem była obserwacja plam na Słońcu i udział w konkursie astronomicznym. Do dziś z rozbawieniem wspominamy bezcenne miny Pracowników i Studentów Wydziału Astronomii UJ, gdy na jednym wdechu wymieniła cztery księżyce Jowisza… No a potem była słynna Parada Robotów i… spotkanie z prawdziwym Marsjańskim Robotem – Łazikiem.

 

Ale fajny ten globus Księżyca

 

 

Niestety, na Księżycu nie ma Pana Twardowskiego!

 

 

Zaraz będę oglądać plamy na Słońcu!

 

 

Marsochoodzik w akcji!

 

 

Dzień Marsjański w Galerii Handlowej

Galerie Handlowe zwykle omijamy szerokim łukiem. Szybkie zakupy i już nas nie ma. Od pewnego czasu jednak zrobiła się nowa (i chyba całkiem pozytywna) moda, że Galerie urządzają całkiem udane imprezy (wystawy, pokazy i zajęcia dla dzieci oraz dorosłych) o charakterze edukacyjnym. I tak pewnego razu trafiliśmy na „Dzień Marsjański”. To był prawdziwy strzał w dziesiątkę. Gry i zabawy edukacyjne, seans w Planetarium, przymierzanie kosmicznego skafandra, wystawa meteorytów i wiele innych atrakcji.Tu po raz pierwszy pojawiła się kwestia odległości kosmicznych, prędkości poruszania się rakiet i… prędkości światła. Z niespodziewaną pomocą przyszedł nam… „Bolek i Lolek” albowiem czas trwania jednego odcinka tej wesołej bajki to mniej więcej tyle ile biegnie promień światła ze Słońca do Ziemi. I tak powstała nasza prywatna jednostka astronomiczna „jeden bolek i lolek”.

 

Oglądamy meteoryty

 

 

Czy na marsie mogło by coś żyć?

 

 

Chyba trzeba posadzić tam jakąś roślinkę!

 

 

Kosmiczny quiz

 

 

Wielkie marsjańskie puzzle

 

 

Jak trafić meteorytem w Marsa

 

 

Jak objechać marsochodzikiem Olympus Mons?

 

 

Jestem pierwszą kobietą na Marsie!

 

 

Ogród doświadczeń im. Stanisława Lema

W Krakowie zawsze jest wiele atrakcji, ale my z czystym sumieniem możemy polecić wszystkim jedno z najbardziej atrakcyjnych miejsc do zabaw i nauki dla całej rodziny – Ogród Doświadczeń. To taki… „naukowy plac zabaw”. Dla nas stał się świetnym miejscem do przeprowadzenia „kosmicznych warsztatów”. Bawiąc się na specjalnie przygotowanych urządzeniach i badając model Układu Słonecznego można poczuć się prawie jak astronauta. No a do tego najprawdziwszy kompas i.. zegar słoneczny. A jak ktoś się zmęczy, to może pobawić się w labiryncie samego Mistrza Lema i poczytać „Bajki robotów”.

 

Model Układu Słonecznego – Słońce

 

 

Model Układu Słonecznego – Merkury

 

 

Model Układu Słonecznego – Merkury

 

 

Model Układu Słonecznego – Wenus (to ta mała ledwie widoczna kolorowa kropeczka w środku kuli)

 

 

Mars z bliska

 

 

Mars z bliska

 

 

Kosmiczna kręcioła – trening przed lotem w kosmos

 

 

Model Układu Słonecznego – Jowisz (ale go dobrze widać!)

 

 

Eksperymentujemy – jak wysłać piłkę w kosmos

 

 

Trening na astronautę

 

 

Zegar słoneczny

 

 

Zegar słoneczny z tablicą jak odczytać poprawnie godzinę oraz aktualna godzina

 

 

 

Uwaga! Pozostałe planety Układu Słonecznego nie zmieściły się na terenie Ogrodu Doświadczeń. Saturn powinien znaleźć się w połowie odległości między modelem Słońca a Al. Jana Pawła II, Uran przy Al. Jana Pawła II, a Neptun w rejonie Muzeum Lotnictwa Polskiego. Najbliższy nam układ gwiezdny z gwiazdą o wielkości podobnej do Słońca (Alfą Centauri) należałoby umieścić na Hawajach po przejściu przez Biegun Północny.

 

AGH i Collegium Maius

Zasadę działania zegara słonecznego badaliśmy także dzięki fantastycznemu eksponatowi Akademii Górniczo-Hutniczej oraz w Collegium Maius UJ. W tym ostatnim miejscu było też spotkanie z prawdziwymi przyrządami optycznymi i urządzeniami pomiarowymi badającymi promieniowanie kosmiczne. Duże wrażenie zrobiła na córce także „zabawa” kosmicznym modelem Układu Słonecznego i wędrówka śladami samego Mikołaja Kopernika.

 

Zegar słoneczny

 

 

 

Obserwacja przez teleskop

 

 

Może uda się odebrać sygnał z innej planety?

 

 

Badamy promieniowanie kosmiczne

 

 

Zegar słoneczny – ponownie

 

 

 

Przyrządy optyczne

Astronomia to obserwacje, a obserwacje to także przyrządy optyczne. I tak w domowy zaciszu badaliśmy możliwości i zasady działania lupy, lornetki, mikroskopu i… teleskopu. Przy okazji „wyskoczył” nam temat biologiczny… różnorodność świata bezkręgowców i kręgowców.

 

Lupa! ale fajna zabawka

 

 

Mikroskop – to dopiero coś!

 

 

Ale teleskop wymiata! To nasze domowe stanowisko obserwacyjne.

 

 

Początki obserwacji astronomicznych – Dzień Chiński w Galerii Krakowskiej.

Galerie Handlowe bywają naprawdę bardzo pomocne w edukacji… Zupełnie niespodziewanie trafiliśmy na genialną wystawę o Chinach. I tak w kilka minut odbyliśmy „Powrót do Przeszłości” dotykając min. początków astronomii.

 

Krótkie wprowadzenie do starożytnej astronomii

 

 

Kolekcja dawnych przyrządów astronomicznych

 

 

Ja chce takie cudeńka mieć w domu!!!!

 

 

Teodolit azymutalny

 

 

Sfera armilarna

 

 

Globus nieba

 

 

Uproszczona armila

 

 

Instrument azymutalny

 

 

Dzień Heweliusza i Kopernika – Wielcy astronomowie

„Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię…” znacie to prawda? No właśnie na tej kanwie zrobiliśmy sobie „Dzień Kopernika”. I tak powstał min. model układu Słonecznego oraz plakat o życiu i badaniach Kopernika. Przy tej okazji możemy polecić dwie fantastyczne książki dla dzieci: „Nazywam się Mikołaj Kopernik” (Błażej Kusztelski, Bogusław Orliński) oraz „Mikołaj Kopernik. Chłopiec, który sięgnął do gwiazd” (Marcin Przewoźniak). „Ślady Kopernika” znaleźliśmy także w Muzeum Narodowym im. Emeryka Hutten – Czapskiego oraz w Muzeum Dom Jana Matejki.

 

Tworzymy plakat „Mikołaj Kopernik”

 

 

Plakat „Mikołaj Kopernik” w pełnej krasie

 

 

Trochę wiedzy o Mikołaju Koperniku

 

 

 

Mikołaj Kopernik. Chłopiec który sięgnął do gwiazd

 

 

 

 

 

 

 

 

Nazywam się… Mikołaj Kopernik

 

 

 

 

 

 

 

Pomnik M. Kopernika w Warszawie

 

 

Medal w Muzeum im. E. Hutten – Czapskiego w Krakowie

 

 

Muzeum Techniki i Przemysłu NOT w Warszawie

Ważnym elementem naszego Projektu „Kosmos” była chyba niezapomniana wakacyjna wyprawa do Muzeum Techniki w Warszawie. Tu postacie Kopernika, Heweliusza czy Gagarina nabrały zupełnie nowego wymiaru. Starodawne przyrządy astronomiczne i tuż obok modele prawdziwych pojazdów kosmicznych a nawet seans w Planetarium to wszystko wywarło niemal piorunujące wrażenie na naszej córce.

 

Kopernik i Heweliusz – wielcy astronomowie

 

 

Jan Heweliusz i jego osiągnięcia

 

 

Dawne instrumenty astronomiczne

 

 

Model Sputnika 1

 

 

Jurij Gagarin – Pierwszy człowiek w kosmosie

 

 

Model statku J. Gagarina -Wostok 1 w skali 1:3

 

 

Trochę teorii o rakietach…

 

 

… oraz orbitach

 

 

Model Rakiety Saturn V i lądownika księżycowego statku Apollo

 

 

Makieta lądowania na Księżycu

 

 

Lądownik statku Apollo

 

 

Aparatura klasycznego (analogowego) planetarium

 

 

Część naszej kosmicznej misji w Warszawie zakończyła się niestety niepowodzeniem. Nie udało się zobaczyć lądownika statku kosmicznego Sojuz-30 (kapsuła Hermaszewskiego) znajdującego się z zbiorach Muzeum Wojska Polskiego gdyż w czasie naszego pobytu w Warszawie poddawany był on konserwacji.

 

Centrum Nauki Kopernik

Wyprawa do Warszawy nie mogła obejść się też bez wizyty w Centrum Nauki Kopernik. Tego miejsca reklamować chyba nie trzeba. Tu astronomia także zaprasza do nauki i zabawy.

 

„E pur si muove!” Wahadło Foucault – Dowód na ruch obrotowy ziemi!!!!

 

 

2001 Odyseja Kosmiczna

 

 

Latający dywan czyli Poduszkowiec! Prawie jak w Gwiezdnych Wojnach!

 

 

Symulator ruchu obiektów w polu grawitacyjnym

 

 

Robot piszący wiersze – jeden z bohaterów powieści S. Lema

 

 

Kosmiczna zabawa

 

 

 

Symulator pojazdu kosmicznego – Sprzątanie przestrzeni kosmicznej

 

 

Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie i Wystawa Max Planck Science Tunnel

Muzeum Lotnictwa ma dla wszystkich fanów lotnictwa i kosmonautyki prawdziwą niespodziankę – pamiątki związane z polskim kosmonautą gen. Mirosławem Hermaszewskim. Niestety bardzo żałujemy że nie udało nam się uczestniczyć w fantastycznym spotkaniu z samym Panem Generałem, które niedawno miało miejsce w Krakowie.

Tutaj trafiliśmy na prawdziwą i zupełnie nierozreklamowaną perełkę. Dzięki wspól­nemu wy­sił­kowi To­wa­rzy­stwa Maxa Plancka, Nie­miec­kiego Kon­su­latu Ge­ne­ral­nego w Kra­kowie, Uni­wer­sy­tetu Ja­giel­loń­skiego i Mu­zeum Lot­nictwa Pol­skiego, w okresie 3 X – 6 XII 2015 mo­żemy w Polsce zo­ba­czyć nie­zwykłą wy­stawę Max Planck Science Tunnel, która zwie­dziła prawie pół świata. Ta­jem­nice wszech­świata na wy­cią­gniecie dłoni, za­bawy w na­no­świecie, po­dróż od ce­giełek życia do ca­łych eko­sys­temów, me­dy­cyna przy­szłości, neu­ro­bio­logia ludz­kiego mózgu, nie­zwykłe źródła energii i wiele wiele in­nych za­gad­nień. To także nie­zwykła wizja Szkół Przy­szłości.

 

Pamiątki związane z pierwszym polskim kosmonautom

 

 

Mundur lotniczy gen. M Hermaszewskiego

 

 

Hełm lotniczy gen. M Hermaszewskiego

 

 

Kosmiczna żywność

 

 

Apteczka statku kosmicznego Sojuz

 

 

Kamera do kręcenia niezwykłych filmów

 

 

Plakietki z logo misji Sojuza 30

 

 

Wy­stawa Max Planck Science Tunnel w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

 

 

Model satelity

 

 

Łazik marsjański

 

 

Mo­stek ka­pi­tański statku En­ter­prise?

 

 

Za­bawa w „czarną dziurę” w końcu nabrała realnego kształtu

 

 

Opo­wieść o tym jak „Słońce kocha Ziemie czasem zbyt mocno”… a potem już wszystkie komputery przestają działać

 

 

Gwiazdy za­cho­wują się czasem jak dzieci… wy­bu­chają!

 

 

Badania najdalszych zakątków kosmosu

 

 

„Gwiazda śmierci”?

 

 

Astronomia Starożytna

Warsztaty astronomiczne nie mogą być pełne bez… starożytnego Egiptu, Grecji i Rzymu. Obowiązkowym punktem programu były oczywiście mity greckie i rzymskie. Szczególne wrażenie zrobił mit o „jabłku niezgody”, bo w ten sposób doszliśmy do… Homera i wojny trojańskiej. A potem to już jakoś samo poleciało… „Król Edyp”, „Antygona”. Nasze zabawy to także min badanie genealogii starożytnych Bogów, poznawanie wielkich filozofów i ich dokonań (także na polu naukowym), oglądanie zdjęć przedstawiających najważniejsze zabytki tych czasów a na koniec badanie a nawet konstruowanie gwiezdnych konstelacji. Jednym z najbardziej ciekawych akcentów naszych zabaw było „odkrycie” przez naszą pociechę, że Kopernik „popełnił swego rodzaju plagiat”, albowiem pierwszym twórcą teorii heliocentrycznej był Arystarch z Samos (żyjący w III w p.n.e). I tak doszliśmy do układania kosmicznych puzzli z Układem Słonecznym. Niespodziewanie także nasza pociecha zapragnęła stworzyć swoje własne astronomiczne PUS-y.

 

Greccy uczeni

 

 

Pochodzenie bogów greckich

 

 

Greckie litery są bardzo pomocne w astronomii i matematyce

 

 

Bogowie greccy i rzymscy

 

 

Uczeni greccy

 

 

Bogowie greccy

 

 

Czytamy mity greckie

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Układamy Gwiazdozbiór Kasjopeji (Cassiopeia)

 

 

Orion wraz z mgławicą

 

 

Gwiazdozbiór Lwa

 

 

Gwiazdozbiór Łabędzia

 

 

Mamo czy mogę sama zrobić sobie PUSy ?

 

 

Tato chodź…mam dla Ciebie nową zabawę!

 

 

Sprawdzamy poprawność rozwiązania wg… kodu

 

 

Autorka rozdaje autografy od zaraz. Wszystkie prawa absolutnie nie zastrzeżone, zaleca się kopiowanie i wykorzystywanie z podaniem autorstwa naszej archimedesowej pociechy!

 

 

Symbole planet

 

 

Kosmiczne puzzle

 

 

Matematyczny Układ Słoneczny

 

 

 

Kosmiczna malowanka

 

 

Nasza mapa nieba

 

 

Nasze obserwacje nieba

Nasza pociecha ma to szczęście (lub nieszczęście), że oboje ro­dzice od wielu lat in­te­re­sują się ko­smosem i chętnie, choć czysto ama­torsko pod­pa­trują „co tam sły­chać na niebie”. I tak wspólnie oglądaliśmy zaćmienie Słońca oraz podziwialiśmy krwisty Księżyc. Nocne obserwacje pozwoliły nam zobaczyć min Marsa, Wenus i Jowisza. Wspólnie rozpoznawaliśmy położenie Małej i Wielkiej Niedźwiedzicy, Oriona, Kasjopei czy Andromedy. W przeciwieństwie do wielkiego wrażenia jakie wywołały Plejady, niestety Gwiazda Polarna była dla naszej córci „wielkim rozczarowaniem”.

 

9 X 2015 – Księżyc i Wenus

 

 

9 X 2015 – Księżyc i Wenus nad Nową Hutą. W oddali widać pracę Kombinatu – łunę towarzyszącą spuszczaniu surówki z wielkiego pieca.

 

 

9 X 2015 godz. 5.00 – Idealne warunki by obserwować Księżyc i Wenus

 

 

10 X 2015 – Na zdjęciu widać od dołu: Księżyc, nad nim Jowisza. Nad Jowiszem słabo widoczny Mars. Wyżej Wenus a obok niej słabo widoczny Regulus. Na samej górze słabo widoczna Algieba. Nisko nad horyzontem z chmurą chowa się przed nami Merkury.

 

 

10 X 2015 – Wenus, Jowisz i Księżyc nad Nową Hutą.

 

 

Zaćmienie Superksieżyca

 

 

 

 

 

Kosmiczny odlot

Zupełnie nieoczekiwanym finałem naszych warsztatów stało się spotkanie „oko w oko” z najbardziej astronomiczną książką wszech czasów. Na 19 Międzynarodowych Targach Książki w Krakowie prezentowana była kopia doskonała najcenniejszego manuskryptu w Polsce – „O obrotach ciał niebieskich” samego mistrza Mikołaja Kopernika za astronomiczną kwotę… jedyne15 000 złotych.

Wcześniej planowaliśmy, że finałem naszego warsztatu będzie spotkanie z kawałkiem Księżyca. Kamień ten przywiozła załoga wyprawy Apollo 11 i podarowała papieżowi Pawłowi VI (po 2 niewielkie kawałki Księżyca otrzymały wszystkie istniejące wówczas państwa). Papież przekazał go do budowanego akurat w tym okresie kościoła w Nowej Hucie znanego jako Arka Pana. Wyprawa po Księżycowy Kamień stałą się także początkiem opowieści o historii Nowej Huty i naszej rodziny. Prababcia, babcia, pradziadek, dziadek, Neil Armstrong, Paweł IV, Władysław Gomułka, Karol Wojtyła i inni w jednej opowieści to prawdziwy kosmiczny odlot. Ale takie rzeczy, to tylko możliwe w Nowej Hucie 🙂

 

„O obrotach ciał niebieskich” samego mistrza Mikołaja Kopernika

 

 

 

Tabernakulum w Arce Pana – wśród kamieni go zdobiących znajduje się prawdziwy kamień z Księżyca

 

 

Suplement.

 

Książki o tematyce astronomiczno – kosmicznej.

Recenzje kilku naszym zdaniem najbardziej ciekawych książek o tematyce astronomicznej można przeczytać w poście z listopada 2014: Odyseja Kosmiczna 2014 czyli… jak Stephen Hawking stał się idolem pewnej rezolutnej pięciolatki.

 

Nasze ulubione programy astronomiczne (które wykorzystywaliśmy w projekcie)

• Google Earth – oprócz zdjęć satelitarnych Ziemi zawiera także mapy: Nieba, Księżyca i Marsa.
• Microsoft WorldWide Telescope – Fajny program do oglądania nieba i głębokiego kosmosu. Istnieją jego wersje do zainstalowania w systemie Windows (dość duże wymagania sprzętowe, osobna wersja dla Windows XP i nowszych Windows) oraz wersja dostępna w przeglądarkach sieci WEB. Wersja przeglądarkowa mimo że napisana w HTML5 nie działa tak jak powinna (a przynajmniej nie udało się nam znaleźć sprzętu na którym by działała tzn wyświetlała zdjęcia planet, galaktyk i innych obiektów). Rozwiązaniem (ale tylko częściowym jest przełączenie jej w tryb Silverlight – wszystko działa jak należy ale tylko w Windows i na Mac. W Linuksie trzeba się nagimnastykować (użyć Wine gdyż brak wtyczki Silverlight dla tego systemu), a w Androidzie i innych trzeba niestety zapomnieć o korzystaniu.
• Celestia – Fajny darmowy program do podróży po wszechświecie dostępny dla Windows i Linuksa, niestety już chyba nie rozwijany (Szkoda bo fajny choć czasem się przycina – ostatnia wersja z 2011 r.) Pozwala rejestrować filmy z podróży, posiada dużą bazę dodatków np Planety z serialu Star Trek czy Sagi Gwiezdne Wojny.
• Sky Chart (Cartes du Ciel) – mapa nieba, dużo opcji i funkcji – zbyt wiele dla początkującego astronoma.
• Stelarium – Darmowy program dla Windows i Linuksa przedstawiający widok nieba z dowolnego miejsca na Ziemi w czasie rzeczywistym oraz w przeszłości i przyszłości. Znacznie lepszy do nauki rozpoznawania gwiazd, planet niż klasyczne mapy. Pozwala na sterowanie niektórymi modelami teleskopów.
• Rodzina programów Starry Night – Najbardziej wypasiony program z gigantyczną bazą zdjęć. Pozwala oglądać niebo z dowolnego miejsca w Układzie Słonecznym. Bardzo zaawansowany i drogi. My posiadamy zabytkową bo pochodząca z 1998 r wersję Basic (była dodana do czasopisma komputerowego) i nie zamierzmy zamieniać na nowszą. Do domowego amatorskiego użytku zupełnie wystarcza!

 

Filmy (bajki) które warto oglądnąć:

• „Biała i Strzała zdobywają kosmos” (O Biełce i Strjełce)
• „Wyprawa na Księżyc” (Astronautom misji Apollo 11 towarzyszą … muchy!)
• „Gwiazda Kopernika”
• „Mali Einsteini” – odcinki: Pierścień Planety, Kosmiczne dobranoc, Muzyczny robot z dalekiej planety.

 

Kilka ciekawych stron astronomicznych dla dzieci:

• Warsztaty dla dzieci: http://www.as.up.krakow.pl/edu/warsztaty/
• Obserwacje nieba (teleskop): http://www.worldwidetelescope.org/WebClient/
• NASA dla dzieci: http://www.nasa.gov/audience/forkids/kidsclub/flash/
• ESA dla dzieci: https://www.esa.int/esaKIDSen/index.html
• Symulacja Układu Słonecznego: https://codepen.io/juliangarnier/full/idhuG
• Symulacja układu Słonecznego: http://www.solarsystemscope.com/
• Życie na stacji kosmicznej i nie tylko: http://www.space.com
• Astronomia dla dzieci: http://www.scholaris.pl/resources/zasoby/query/%22Miko%C5%82aj+Kopernik%22
• Ziemia Live ze stacji kosmicznej: http://www.ustream.tv/embed/17074538?v=3&wmode=direct